De broedvogels van het Meridiaanpark te Almere in 2023
6 augustus 2023
Ed ter Laak
Lilastraat 1
1339 AG ALMERE
e-mail: edterlaak@kpnmail.nl
In 2023 heb ik voor het 19de achtereenvolgende jaar de broedvogels van het Meridiaanpark in de Regenboogbuurt van Almere Buiten gemonitord. Deze activiteit valt onder het ‘Broedvogel Monitoring Project – Alle broedvogels’ (BMP-A) van Sovon Vogelonderzoek Nederland. De werkwijze is beschreven in de ‘Handleiding Sovon Broedvogelmonitoring: BMP & kolonievogels’ (Sovon, 2023). In deze nieuwe uitgave zijn de datumgrenzen van veel broedvogels met een aantal dagen vervroegd. De datumgrenzen geven de periode aan waarin een minimum aantal waarnemingen moet vallen voor het aannemen van een territorium.
Het Meridiaanpark wordt begrensd door de Lage Vaart, Fluittocht, Evenaar en Paletlaan. In dit gebied van 17 ha verricht ik de jaarlijkse broedvogelmonitoring.
In de periode 12 maart – 2 juli zijn er 8 ochtendbezoeken afgelegd, startend 0,5 tot 1 uur voor zonsopgang, en 2 nachtbezoeken, startend 1,5 uur na zonsondergang.
Tijdens enkele bezoeken liepen Kees van Vliet of mijn vrouw Luud mee.
Het weer van augustus 2022 tot en met juli 2023
De zomer van 2022 was zeer warm, extreem zonnig en zeer droog. Het was met een gemiddelde temperatuur van 18,6 °C (normaal 17,5 °C) de op twee na warmste zomer sinds 1901. Alleen 2018 en 2003 waren nog warmer. De maand augustus vormde het hoogtepunt van de zomer met een etmaalgemiddelde van 20,0 °C, de op twee na warmste augustusmaand sinds 1901. In De Bilt waren er die zomer 81 warme dagen, 28 zomerse dagen en 9 tropische dagen. Normaal zijn dat er respectievelijk 64, 22 en 5.
De herfst van 2022 was zacht en zeer zonnig, maar vrij nat. De herfst telde nog 5 zomerse dagen (normaal 2,2) en 16 warme dagen (normaal 14). In november waren er 3 vorstdagen (normaal 6). Alle drie de herfstmaanden waren zonnig. Al eind oktober had de zon in De Bilt meer uren geschenen dan in het gehele vorige recordjaar 2018. Met een zeer zonnige november erbij is dat record ondertussen ruimschoots verbroken en is 2022 het zonnigste jaar sinds het begin van de metingen. September was nat, oktober zeer droog en november vrij nat. Er waren geen stormen.
De winter van 2022-2023 was zacht en vrij zonnig, er viel een normale hoeveelheid neerslag. December was iets kouder dan normaal, januari en februari waren allebei wat zachter dan normaal. In De Bilt waren er 33 vorstdagen (12 in december, 8 in januari en 13 in februari), normaal zijn dit er 35. Er waren 2 ijsdagen (normaal 6), beide in december. De hoeveelheid zonneschijn was in december en januari vrijwel normaal, februari was zonnig met 111 uur zon (normaal 92 uur). December had een normale hoeveelheid neerslag, januari was echter zeer nat en februari was juist een zeer droge maand. Net als in de herfst waren er geen stormen.
De lente van 2023 had een normale temperatuur, was vrij zonnig, maar zeer nat. April was koeler dan normaal. De eerste lentedag was meteen ook de koudste. De eerste warme dag kwam in De Bilt pas op 4 mei; normaal zijn er in april al 4 à 5 warme dagen. Er was geen zomerse dag; normaal is die rond 13 mei. Er waren 11 vorstdagen (normaal 12), 13 warme dagen (normaal 17) en geen zomerse dagen (normaal 4). Maart was vrij somber, april kende de normale hoeveelheid zon, mei was zonniger dan normaal. Er viel gemiddeld over het land 205 mm neerslag tegen een langjarig gemiddelde van 148 mm. Maart en april waren zeer nat, pas na half mei werd het droog. Op 13 mei werd de eerste storm van het jaar gemeten.
Juni was recordwarm, recordzonnig en zeer droog. Het was de warmste juni sinds 1901. Op de 2de plek staat 2021 met 18,2 °C, op de 3de plaats 2019 met 18,1 °C. Van de warmste 10 junimaanden vielen er 7 in de afgelopen 10 jaar. Juni telde in totaal 16 zomerse dagen en 2 tropische dagen tegen normaal respectievelijk 5 en 1. Met gemiddeld over het land 328 uren zon tegen 214 uur normaal was de maand extreem zonnig. In de kustprovincies viel plaatselijk niet meer dan 5-10 mm neerslag. Het landelijk gemiddelde neerslagtekort was eind juni opgelopen tot ongeveer 170 mm. Een tekort van deze grootte komt normaal in minder dan 5% van de jaren voor.
Juli had een normale temperatuur en hoeveelheid zonneschijn, maar was nat.
Op 5 juli was er een zeer zware storm, Poly; deze was één van de zwaarste zomerstormen in ruim vijftig jaar. In het park was er weinig schade: één boom aan de Paletlaan is gespleten en een oude kastanje aan het Derkinderenpad verloor zijn top. De maand begon koel en nat, van 7 tot 12 juli werd het zomers warm, met een dip op 9 juli. Daarna werd het koeler en natter, maar op 25 en 26 juli was het zonnig en droog. In De Bilt waren er 24 warme dagen (normaal 23), 6 zomerse dagen (normaal 9) en één tropische dag (normaal 2).
Beleid augustus 2022–juni 2023
Er zijn geen bijzonderheden te melden.
Beheer
In de winter is ongeveer de helft van de oppervlakte bloemrijk grasland gemaaid. Het resterende niet gemaaide deel bestond uit een mozaïekverdeling met grote horsten. Een groot deel van de oever van de Fluittocht in de noordelijke helft van het park is gemaaid en ook diverse andere stukjes oever. Het rietveld langs de Fluittocht is helemaal niet gemaaid. Er waren dus grote oppervlakten met riet en ruigte overgebleven in het vroege voorjaar. Dit heeft voor de broedvogels weer gunstig gewerkt, zie verderop in dit verslag. Net als vorig jaar bereikten enkele soorten in dit biotoop zelfs een niet eerder vertoond maximum aantal, waarmee de records van vorig jaar verbroken zijn.
Rond eind mei is het veldje in het bloemrijke grasland gemaaid waar in het verleden zonnebloemen waren ingezaaid. Gelukkig waren er net als vorig jaar op dat moment daar nog geen broedvogels. Ook een kleine oppervlakte naast de speeltuin aan het eind van het Derkinderenpad (bij de Lage Vaart) is in juni gemaaid. De rest van het bloemrijke grasland is in het broedseizoen onaangetast gebleven, zodat de rietvogels hier een ongestoord broedseizoen hadden.
Alle bosschageranden zijn rond begin maart gemaaid. Al te welige bramenstruiken zijn flink ingekort. Ook is toen een strook van de struik- en boszone van plaatselijk 4 meter breed langs de gehele Paletlaan verwijderd om overlast voor parkerende automobilisten weg te nemen. Helaas is de struiklaag met o.a. vlier plaatselijk verdwenen en zijn enkele dikke bomen verwijderd.
In maart en april heeft een hoogwerker hoge takken van bomen aan het Derkinderenpad en andere paden verwijderd. Mogelijk heeft dit een negatieve uitwerking gehad op het aantal Boomkruipers. De strook lagere takken is verwijderd middels klepelen.
De drie kwadranten met populieren en de gazons tussen het Derkinderenpad en de Paletlaan zijn enkele keren (deels) gemaaid. Dit kan goed omdat er in deze delen geen grondbroeders zijn. De graspaden zijn weer op een aantrekkelijke manier gemaaid. Diverse delen van gazons en grasstroken zijn dus vrijwel niet gemaaid, in overeenstemming met het nieuwe maaibeleid van de Gemeente. Dit komt de biodiversiteit ten goede.
Van de Reuzenberenklauw kwamen in de zuidelijke helft van het park nog enkele planten op, vooral langs de Lage Vaart vanaf de Vissteiger Albaststraat tot aan de brug van het Gerard Monninkpad. Ook in noordelijk deel van het park nabij het Karmijnpad stond een exemplaar. De eerste planten werden pas half juni opgemerkt. We hebben de planten inclusief de knollen op 21 juni, 9 en 14 juli uitgestoken.
De Eikenprocessierups heeft dit jaar in het park maar ook landelijk vrijwel geen overlast gegeven. De drie broedkasten met geparasiteerde nesten van deze rups langs het Derkinderenpad waren nog steeds aanwezig met de bijbehorende informatiepanelen. Eén keer per jaar In de (na)zomer worden nieuwe nesten ingebracht. Wederom is er maar een enkele eik langs het Derkinderenpad besmet geraakt en gemerkt met een waarschuwingslint.
Resultaten
Zie Tabel 1 voor de ontwikkeling van het aantal territoria vanaf 2005.
Discussie
Afgelopen jaar was een succesvol broedseizoen in het Meridiaanpark. Niet eerder werd van maar liefst 41 vogelsoorten een territorium vastgesteld. Het vorige record was 39 soorten in 2021. Ook het totaal aantal van 188 territoria overtrof verre het vorige record van 174 van vorig jaar. Dit is mede te danken aan het gevoerde beheer.
Zowel de kleine soorten vogels in riet en ruigte deden het meer dan goed als diverse soorten van geboomte. Verder waren er diverse incidentele broeders dit jaar present die bijdroegen aan de hoge cijfers. In riet en ruigte waren Kleine karekiet (23 territoria) en Bosrietzanger (record aantal van 16 territoria) talrijk. Maar ook de Rietzanger had een record met 5 territoria. De Cetti’s zanger, een zuidelijke nieuwkomer, breidt zich snel uit in Nederland en klom in het park van 1 naar 3 territoria. Verder konden we genieten van Sprinkhaanzanger (4), Blauwborst (2) en Rietgors (2). Voor de eerste keer konden we spreken van een zeer waarschijnlijk broedgeval van de Roodborsttapuit. Eerder werd alleen in 2017 een territorium vastgesteld, maar toen ging het om één waarneming, terwijl de soort nu bijna twee maanden is gezien. Ook hadden we weer eens een Kneu. De Grasmus liet het met slechts één territorium wat afweten. Maar we hadden wel een Spotvogel, voor het tweede jaar sinds 2010. De Koekoek was weer een vaste gast in het park.
In de bomen en bosschages handhaafden zich de hoge aantallen van Zwartkop (9), Tjiftjaf (13) en Winterkoning (nieuw record met 11 territoria; geen verliezen door de milde winter). De Boomkruiper had mogelijk te lijden van de grondige snoeibeurt door de hoogwerker en viel terug naar slechts 1 territorium. Hetzelfde geldt mogelijk ook voor de Grote bonte specht; deze zwierf wel rond, maar heeft waarschijnlijk in het naastgelegen Robijnplantsoen gebroed. Ook de Staartmees hebben we al voor het tweede jaar op rij gemist. De Tuinfluiter had ook slechts 1 territorium, terwijl de andere liefhebber van jonge aanplant, de Fitis, met 3 territoria present was. Hierbij moet wel aangetekend worden dat deze soort op slechts één ronde is waargenomen, wat volgens de criteria voor deze soort voldoende is om van een territorium te spreken. Of deze soort daadwerkelijk gebroed heeft in het park, is de vraag. Volgend jaar zullen we zien of deze ontwikkeling zich doorzet. De Nachtegaal werd eenmaal zingend gehoord buiten de datumgrenzen en voldeed daarmee niet aan de criteria van deze soort om van een territorium te spreken. De Merel heeft zijn dip door het Usutu-virus kennelijk overwonnen en was terug met maar liefst 8 territoria. Ook in de aangrenzende Regenboogbuurt werd de zang al weer veel vaker gehoord dan de voorgaande 6 jaren, maar het ochtendkoor, zo typisch voor deze soort, was nog niet op volle sterkte. De Zanglijster was ook weer present (2). De Heggenmus (4) was weer goed aanwezig, en de Roodborst (3) deed het iets beter dan de laatste jaren. De Houtduif evenaarde zijn oude record van 14 territoria. De Turkse tortel bleef steken op 3 territoria. Het aantal territoria van Koolmees (5) en Pimpelmees (4) passen in de jaarlijkse schommelingen.
De Groenling was weer de grote afwezige. Kennelijk speelt de ziekte het Geel hem nog steeds parten. Ook de Vink heeft hier waarschijnlijk last van, want één territorium is toch wel weinig. Ook de Appelvink ontbrak. Wel hadden we dit jaar weer Putters (3) en Huismus (1). Er foerageert al jaren een grote groep van ca 50 Huismussen in het rietveld aan de Fluittocht. Deze broeden echter bij de watervilla’s en in de aangrenzende Bloemenbuurt. De Zwarte kraai had weer 4 territoria, en weer werd één nest niet gevonden. Het aantal territoria van Ekster (5) en Gaai (3) bleef vrijwel gelijk.
In het vroege voorjaar heb ik geen Ransuilen kunnen vaststellen. Maar op mijn nachtronde op 18 juni hoorde ik twee vliegvlugge jongen roepen in een bosschage naast de Paletlaan en tevens één jong ver weg in de Vermiljoenstraat. Buurtbewoner Feico Gerretsen vertelde dat hij de jonge Ransuilen hoorde vanaf 26 mei. Ik heb de jongen in het park gehoord tot en met 30 juni. Of het nest in het Meridiaanpark lag is niet zeker. Mogelijk heeft de soort in een tuin in de Vermiljoenstraat gebroed.
Van de watervogels deed de Wilde eend het goed met 11 territoria. Zowel de Kuifeend als de Krakeend hadden 1 territorium. De Grauwe gans klom naar 7 territoria. Een paar Nijlganzen met pulli werd net buiten de grenzen van het park gezien. Ook het nest van de Knobbelzwaan waaruit 7 jongen werden grootgebracht lag net buiten het park.
De Meerkoet (6 territoria) bleef in aantal gelijk, maar de Fuut zakte terug naar 1 territorium. Ook van het Waterhoen werd weer een territorium vastgesteld.
Conclusie
Het beheer van het bloemrijke grasland was dit jaar goed voor de broedvogels. Er waren grote oppervlaktes met niet gemaaide delen uit het vorige groeiseizoen overgebleven en er zijn geen maaibeurten in de broedtijd geweest. Dit heeft zich vertaald in een grote diversiteit aan kleine rietvogels in mooie aantallen. Verder waren er diverse territoria van soorten die niet elk jaar voorkomen in het park. Dit samen zorgde voor het hoogste aantal soorten broedvogels en het hoogste totaal aantal territoria in de afgelopen 19 jaar.
Tabel 1. Aantal territoria van vogels per jaar
| Soort | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Fuut | 2 | 3 | 3 | 2 | 4 | 5 | 4 | 3 | 3 | 3 | 4 | 3 | 4 | 2 | 2 | 1 | 2 | 2 | 1 |
| Knobbelzwaan | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 1 | - | - | - |
| Grauwe gans | - | - | - | - | - | - | - | 2 | - | - | 1 | 1 | 5 | 1 | 3 | 2 | 6 | 4 | 7 |
| Nijlgans | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | - | 1 | - | - | 1 | - |
| Krakeend | - | - | 1 | 1 | 1 | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 3 | 1 | 1 |
| Wilde eend | 8 | 8 | 12 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 11 | 11 | 11 | 12 | 10 | 10 | 11 | 12 | 8 | 11 |
| Soepeend (tamme eend) | - | 2 | 1 | - | 1 | 1 | 1 | 1 | 2 | 1 | 1 | - | 2 | 1 | 1 | - | 1 | 1 | 1 |
| Kuifeend | - | - | - | 1 | 2 | 1 | 1 | 3 | 1 | 1 | 2 | 1 | 2 | 3 | 1 | 1 | 1 | - | 1 |
| Sperwer | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | - | - | 1 | 1 | - | - | - | - | - |
| Waterral | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | - | - | - | - | - |
| Waterhoen | - | 1 | 1 | - | 1 | 1 | - | 2 | - | - | - | - | 2 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 |
| Meerkoet | 3 | 7 | 5 | 5 | 7 | 6 | 5 | 5 | 5 | 6 | 5 | 4 | 5 | 6 | 8 | 8 | 6 | 7 | 6 |
| Houtduif | 7 | 14 | 9 | 14 | 8 | 12 | 11 | 13 | 6 | 10 | 11 | 9 | 8 | 11 | 10 | 11 | 7 | 11 | 14 |
| Turkse tortel | - | 1 | 2 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 2 | - | - | - | - | - | 1 | 2 | 2 | 5 | 3 |
| Zomertortel | 1 | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Koekoek | 1 | 1 | - | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 |
| Ransuil | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | - | - | 1 | 1 | 1 | 1 | - | 1 |
| Groene specht | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Grote bonte specht | - | 1 | 2 | 1 | 1 | 1 | - | 1 | - | - | 2 | 1 | 2 | 1 | - | - | 1 | - | - |
| Witte kwikstaart | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 2 | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Winterkoning | 2 | - | 6 | 4 | 3 | 2 | 2 | 4 | 5 | 8 | 8 | 7 | 10 | 4 | 7 | 7 | 2 | 7 | 11 |
| Heggenmus | 3 | 3 | 2 | 3 | 4 | 2 | - | 1 | 2 | 3 | 1 | 1 | 1 | 1 | - | 4 | 3 | 4 | 4 |
| Roodborst | 2 | 3 | 4 | 3 | 3 | 3 | 2 | 2 | 4 | 4 | 4 | 8 | 5 | 4 | 2 | 2 | 2 | 2 | 3 |
| Nachtegaal | - | - | - | - | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | - | - |
| Blauwborst | 3 | 1 | 1 | 1 | 2 | 2 | 2 | 3 | 2 | 2 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 2 | 3 | 2 |
| Roodborsttapuit | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | - | - | - | - | - | 1 |
| Merel | 10 | 7 | 9 | 11 | 10 | 11 | 8 | 9 | 6 | 7 | 8 | 8 | 6 | 4 | 2 | 4 | 4 | 4 | 8 |
| Zanglijster | 2 | 1 | 2 | 3 | - | - | 1 | - | - | 1 | 2 | - | - | - | - | - | 2 | 2 | 2 |
| Cetti’s zanger | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 3 |
| Sprinkhaanzanger | 3 | - | - | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | - | 1 | - | 2 | 2 | - | - | - | 4 | 5 | 4 |
| Rietzanger | - | - | - | - | 3 | - | - | - | 1 | - | - | - | - | - | - | - | 4 | 3 | 5 |
| Bosrietzanger | 5 | 9 | 7 | 2 | 12 | 7 | 10 | 6 | 8 | 9 | 10 | 7 | 12 | 6 | 11 | 14 | 12 | 14 | 16 |
| Kleine karekiet | 26 | 28 | 26 | 18 | 22 | 25 | 19 | 21 | 14 | 20 | 15 | 15 | 13 | 23 | 16 | 24 | 15 | 27 | 23 |
| Spotvogel | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | - | - | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 1 |
| Braamsluiper | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | - | - |
| Grasmus | 9 | 4 | 1 | - | 3 | 2 | 4 | 4 | 4 | 4 | - | 2 | 1 | 1 | 2 | 3 | 5 | 3 | 1 |
| Tuinfluiter | 9 | 7 | 6 | 5 | 4 | 1 | 1 | 3 | 3 | 1 | 2 | - | - | - | 2 | 2 | 2 | 3 | 1 |
| Zwartkop | 9 | 7 | 7 | 4 | 8 | 7 | 7 | 8 | 7 | 9 | 7 | 7 | 7 | 5 | 7 | 11 | 11 | 10 | 9 |
| Tjiftjaf | 6 | 3 | 4 | 5 | 7 | 8 | 7 | 9 | 6 | 8 | 8 | 7 | 7 | 6 | 7 | 10 | 11 | 13 | 13 |
| Fitis | 14 | 7 | 7 | 6 | 8 | 4 | 4 | 3 | 2 | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 3 |
| Staartmees | - | 1 | - | - | - | 1 | 1 | 1 | - | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | - | - |
| Pimpelmees | 2 | 4 | 2 | 3 | 3 | 3 | 4 | 5 | 4 | 6 | 5 | 2 | 3 | 3 | 3 | 5 | 5 | 3 | 4 |
| Koolmees | 6 | 6 | 8 | 4 | 5 | 6 | 4 | 6 | 9 | 6 | 5 | 4 | 4 | 6 | 6 | 5 | 6 | 6 | 5 |
| Boomkruiper | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 2 | 1 | 2 | 3 | 4 | 6 | 4 | 1 |
| Gaai | - | 2 | 1 | 2 | 1 | 1 | 1 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 3 | 3 | 3 |
| Ekster | 4 | 6 | 5 | 2 | 2 | 3 | 4 | 5 | 4 | 5 | 8 | 6 | 6 | 5 | 7 | 7 | 8 | 4 | 5 |
| Kauw | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 2 | - | - | - | - |
| Zwarte kraai | 3 | 2 | 3 | 5 | 4 | 5 | 3 | 3 | 3 | 3 | 5 | 6 | 6 | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 |
| Huismus | - | - | - | - | - | - | 3 | 1 | 1 | 2 | - | - | - | 1 | 1 | - | - | 1 | 1 |
| Vink | 5 | 5 | 4 | 3 | 3 | 4 | 3 | 2 | 6 | 3 | 5 | 5 | 3 | 2 | 3 | 3 | 2 | 1 | 1 |
| Groenling | 3 | 2 | 3 | 3 | 3 | 5 | 6 | 3 | 3 | 3 | 3 | 1 | 1 | 1 | - | - | - | 1 | - |
| Putter | 5 | - | - | - | - | 2 | 1 | 1 | 3 | 1 | - | - | - | 2 | 1 | 2 | 1 | - | 3 |
| Kneu | - | - | - | - | - | - | 1 | 1 | 1 | - | - | - | - | 2 | 1 | 2 | 1 | - | 1 |
| Appelvink | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 1 | - | - | 1 | - | - | - | - | - |
| Rietgors | 2 | 2 | 2 | 3 | 3 | 2 | 2 | 3 | 3 | 3 | - | 2 | 1 | 2 | 2 | 2 | 1 | 2 | 2 |
| Aantal vogelsoorten | 29 | 32 | 31 | 31 | 35 | 34 | 33 | 37 | 32 | 34 | 32 | 30 | 34 | 37 | 35 | 33 | 39 | 38 | 41 |
| Aantal territoria | 158 | 151 | 148 | 125 | 151 | 143 | 134 | 150 | 134 | 148 | 143 | 129 | 139 | 129 | 134 | 158 | 162 | 174 | 188 |