De broedvogels van het Meridiaanpark te Almere in 2022

Zie ook de oudere verslagen

9 augustus 2022
Ed ter Laak
Lilastraat 1
1339 AG ALMERE

e-mail: edterlaak@kpnmail.nl

In 2022 heb ik voor het 18de achtereenvolgende jaar de broedvogels van het Meridiaanpark in de Regenboogbuurt van Almere Buiten gemonitord. Deze activiteit valt onder het ‘Broedvogel Monitoring Project – Alle broedvogels’ (BMP-A) van Sovon Vogelonderzoek Nederland. De werkwijze is beschreven in de ‘Handleiding Sovon Broedvogelonderzoek: BMP & kolonievogels’ (Sovon, 2016).

Het Meridiaanpark wordt begrensd door de Lage Vaart, Fluittocht, Paletlaan en Evenaar. In dit gebied van 17 ha verricht ik de jaarlijkse broedvogelmonitoring.

In de periode 20 maart – 17 juli zijn er 9 ochtendbezoeken afgelegd, startend 0,5 tot 1 uur voor zonsopgang, en 2 nachtbezoeken, startend 1,5 uur na zonsondergang.

Tijdens enkele bezoeken liep een geïnteresseerde buurtbewoner mee.

Het weer van winter 2021-2022 tot en met zoemer 2022
De herfst van 2021 was zacht, vrij droog en zonnig.
De winter van 2021-2022 was zeer zacht en aan de natte kant, en kende de normale hoeveelheid zon. Op 31 januari raasde storm Corrie door Nederland, gevolgd door nog 3 stormen van 16 tot en met 21 februari. Daarvan was Eunice de zwaarste storm sinds 1990. De stormen veroorzaakten een half miljard euro schade in Nederland. In het Meridiaanpark is een enkele boom aan het Derkinderenpad omgewaaid. In De Bilt waren er 21 vorstdagen (minimumtemperatuur onder de nul graden; normaal gemiddeld 35) en geen ijsdagen (maximumtemperatuur onder de nul graden; normaal gemiddeld 6). December en januari waren droger dan normaal, februari was 2x zo nat als normaal. Er viel vrijwel geen sneeuw.
De lente van 2022 was vrij zacht, droog en zeer zonnig. Op 31 maart en 1 april viel er sneeuw. In De Bilt werd op 12 april met 20,6 °C de eerste warme dag van de lente geregistreerd. De lente telde in totaal 14 vorstdagen, 15 warme dagen en 2 zomerse dagen (maximumtemperatuur 25,0 °C of hoger), dit zijn normale waarden. Maart was zeer droog. In april en mei viel de normale hoeveelheid neerslag, maar vooral in begin april en in de tweede helft van mei. In de tussenperiode was het vrijwel droog. Het landelijk gemiddelde neerslagtekort was aan het einde van de lente opgelopen tot 105 mm, waar ongeveer 60 mm in deze tijd van het jaar normaal is. Maart was de zonnigste maart sinds het begin van de metingen met landelijk gemiddeld 250 uren zon tegen normaal 146 uur. Ook april en mei waren bovengemiddeld zonnig.

Juni was warm, nat en zeer zonnig. Vooral op 5 en 6 juni waren er veel buien.

Juli was normaal van temperatuur, zeer droog en zeer zonnig. Er waren in De Bilt 8 zomerse dagen en 2 tropische dagen, dit zijn normale waardes. Op 19 juli was er een kortdurende extreme hitte, met bijna overal temperaturen boven de 35⁰C. Met gemiddeld over het land 23 mm neerslag was juli een zeer droge maand, normaal valt er 78 mm. Op de meeste plaatsen bleef het op ca 23 dagen droog. Met gemiddeld over het land 258 uren zon tegen een langjarig gemiddelde van 220 uur was juli ook zeer zonnig en tevens de zesde zonnige maand op een rij.

Beleid augustus 2021 – juli 2022
Er zijn geen bijzonderheden te melden.

Beheer
In september 2021 zijn enkele kleine delen van het bloemrijke grasland gemaaid. Het grootste deel van het bloemrijke grasland is sinds september 2019 niet meer gemaaid. Er staat dus veel oud riet en ruigte met daarin zaden. De grote aantallen Vinken en Putters van de vorige winter ontbraken echter afgelopen winter (2021-2022). Bij de Putters was een nadelige factor dat een veldje met Grote klit wel gemaaid was. De Huismus was wel met honderden aanwezig afgelopen winter en zelfs in het hele voorjaar. Op de broedvogels had het overstaan van de oude vegetatie weer een positief effect, vooral op Blauwborst, Rietzanger, Sprinkhaanzanger, Kleine karekiet en Bosrietzanger.
In september 2021 is weer een groot deel van de oever van de Fluittocht en ca 30% van diverse andere stukjes oever gemaaid. Tevens zijn weer twee kleine delen van het rietveld gemaaid dat aan de Fluittocht grenst. Weer betrof het slechts een kwart van het totale oppervlak, zodat er in de lente van 2022 ook hier weer veel overjarig riet stond. Mede door het beperkt maaien waren de aantallen rietvogels dit jaar hoog. Enkele soorten in het park bereikten zelfs een niet eerder vertoond maximum aantal.

Op 8 en 9 mei is het veldje in het bloemrijke grasland waar afgelopen jaren zonnebloemen waren ingezaaid, gemaaid en ingezaaid met Koolzaad of een verwant gewas. Gelukkig waren er op dit veldje toen nog geen broedvogels. Er kwamen maar enkele zonnebloemen op, waarschijnlijk uit zaad van voorgaande jaren.

Eind juni 2022 is een klein deel van het bloemrijke grasland dicht bij de Evenaar gemaaid waar al territoria waren van 1 Sprinkhaanzanger en 2 Bosrietzangers.

Ook is eind juni vrijwel de gehele oever van het zuidelijk deel van het park dat grenst aan de Lage Vaart (vanaf de brug in het Gerard Monninkpad) breed uitgemaaid. Dit maaien midden in de broedtijd zou toch in komende jaren voorkomen moeten worden door deze plekken vanaf het begin van het groeiseizoen door een of enkele maaibeurten kaal te houden.

De drie kwadranten met populieren en de gazons tussen het Derkinderenpad en de Paletlaan zijn wel enkele keren (deels) gemaaid. Dit kon goed omdat er in deze delen geen grondbroeders zijn. Overigens zijn de graspaden op een aantrekkelijke manier gemaaid, zodat er veel wandelmogelijkheden waren.

Van de Reuzenberenklauw kwamen in de zuidelijke helft van het park weer tientallen planten op, een beperkt aantal vanwege de bestrijding van gemeentewege door de jaren heen. Doordat de knollen deels bleven zitten, lopen deze steeds weer uit. Met hulp van enkele anderen hebben we zelf de bestrijding ter hand genomen door de planten vanaf eind april uit te steken. Als dit een paar jaar wordt volgehouden, moet het mogelijk zijn dat deze invasieve exoot definitief verdwijnt uit het park. In augustus waren nog geen nieuwe planten opgekomen.

De bestrijding van de Eikenprocessierups is afgelopen jaar veranderd. Er zijn als proef op drie plekken langs het Derkinderenpad broedkasten met geparasiteerde nesten van deze rups geplaatst. Dit zijn nesten van de eikenprocessierups, waarbij sluipwespen en sluipvliegen eitjes in de rupsen hebben gelegd. Deze rupsen gaan dood en de sluipwespen en sluipvliegen vliegen uit de kisten weg en parasiteren nieuwe rupsen. Er zijn enkele informatiepanelen geplaatst. Er is uiteindelijk maar een enkele eik langs het Derkinderenpad besmet geraakt en gemerkt met een waarschuwingslint. Ook landelijk viel de overlast dit jaar mee.

Resultaten
Zie Tabel 1 voor de ontwikkeling van het aantal territoria vanaf 2005.

Discussie
Alhoewel het aantal van 38 soorten territoriumhoudende vogels (‘broedvogels’) één minder was dan het record van vorig jaar, waren de 174 territoria een flink stuk meer dan het record van vorig jaar (162). De winst zat met name in het rietland en het bloemrijke grasland dat al enkele jaren maar voor een klein deel gemaaid wordt. De dichtheden van Kleine karekiet, Bosrietzanger en Sprinkhaanzanger zijn landelijk gezien hoog. De 27 paar Kleine karekieten deden denken aan de eerste jaren 2005-2007 van dit monitoring project. De 14 paar Bosrietzangers evenaarden het maximum van twee jaar geleden. De Sprinkhaanzanger kende met 5 territoria een nieuw maximum. Het leek er op dat de Blauwborst dit jaar voor het eerst afwezig zou zijn. Pas op twee juli werd de soort voor het eerst en ook voor het laatst waargenomen: er werden 2 zingende mannen en op weer een andere plek een net uitgevlogen vliegvlug jong gezien; alle vogels werden in het rietveld waargenomen. Dit alles was dus goed voor 3 territoria, een aantal dat ik maar 2x eerder had vastgesteld. Om onduidelijke redenen gedraagt deze soort zich in het Meridiaanpark heel onopvallend en zingt heel weinig, terwijl er aan de overkant van de Lage Vaart de hele lente een exemplaar luid en duidelijk zat te zingen. De Rietzanger met 3 territoria lijkt zich te vestigen in het park. De Grasmus nam met 3 territoria wat gas terug. De Rietgors was weer met twee territoria present. De Koekoek blijft gelukkig een vaste waarde in het park.

We hadden dit jaar weer een nieuwkomer: de Cetti’s zanger. Dit is een relatief nieuwe broedvogel in Nederland. In 1968 werd deze Zuid-Europese soort voor het eerst in Nederland waargenomen; het eerste broedgeval werd in 1974 vastgesteld. De soort is een standvogel en trekt dus ’s winters niet weg. De populatie bereikte in 1976 zijn maximale grootte van ca 60 territoria, vooral in Zeeuws-Vlaanderen en de Biesbosch en omstreken, maar stortte ineen door de strenge winters van 1979 en 1985. Daarmee verdween deze soort vrijwel geheel als broedvogel uit Nederland, maar in 2005 begon een nieuwe vestigingsfase. Vervolgens groeide de populatie tot de huidige ca 3.500 paar, ook weer met de Biesbosch en de laatste jaren ook Flevoland als zwaartepunt waar het plaatselijk een algemene soort is geworden. In 2020 was er al een territorium net buiten het Meridiaanpark, nu hadden we er dan één in het park zelf. De soort houdt van riet en bosjes in de buurt daarvan.

De bomen en bosschages kenden weer hoge aantallen van Zwartkop met 10 territoria en Tjiftjaf die een nieuw maximum kende met 13 territoria. Ook dit zijn landelijk gezien hoge dichtheden. De Boomkruiper hield zijn maximum van 6 territoria vorig jaar niet vast maar was toch met 4 territoria present. De opgroeiende jonge aanplant wordt kennelijk geschikter voor de Tuinfluiter die doorgroeide van 2 naar 3 territoria. Ook de Fitis liet voor het eerst sinds de laatste broedgevallen in 2013 van zich horen en was nu met één territorium present. Ik ben heel benieuwd of deze vestiging doorzet, totdat de begroeiing weer te volwassen wordt en de populatie weer afneemt en verdwijnt zoals we voor deze soort en de Tuinfluiter hebben kunnen zien vanaf 2005. Was vorig jaar de Nachtegaal een grote verrassing die nu afwezig was, dit jaar was er voor het eerst sinds 10 jaar weer een territorium van een Spotvogel. Ook elders leek deze soort meer voor te komen dan voorheen.

Ik heb dit jaar in de verslagperiode geen Ransuil waargenomen. Een buurtbewoner zag op ca 8 juli een vliegende uil in het zuidelijke deel van het park, grenzend aan het Gerard Monninkpad. Een andere buurtbewoner hoorde in de eerste week van augustus gedurende enkele avonden een bedelend jong. Op 8 augustus ging ik met weer een andere buurtbewoner op onderzoek uit. We hoorden in het Buitenhout, dus aan de overkant van de Lage Vaart een jong roepen. We zagen een vliegvlug roepend jong, dat door een ouder bezocht werd; in totaal hoorden we twee verschillende vliegvlugge jongen roepen. Het is bekend dat jonge roepende Ransuilen zich honderden meters van de nestplaats kunnen begeven. Het is goed mogelijk dat het nest in het Meridiaanpark zelf lag, maar dat is niet meer met zekerheid te zeggen.

De Houtduif had met 11 territoria een beter jaar dan vorig jaar (7). De Turkse tortel zet zijn opmars in het park voort met 5 territoria. De Merel blijft nog steeds steken op 4 territoria, herstel van de populatie laat nog op zich wachten. Naast het Usutu-virus dat de laatste jaren weinig meer wordt genoemd, spelen waarschijnlijk andere factoren een rol, waaronder droogte. Daardoor worden regenwormen als prooidier van de Merel minder beschikbaar. De bonus  van 2 territoria van de Zanglijster van vorig jaar werd dit jaar voortgezet. De Groenling had na 3 jaar afwezigheid zowaar 1 territorium. De ziekte het Geel speelt deze soort mogelijk nog steeds parten, alhoewel ook over deze ziekte weinig bericht wordt. De Vink beleefde een dieptepunt met slechts 1 territorium. De Appelvink, een liefhebber van harde vruchten zoals die van de kers, heeft zich weer niet laten zien, maar was in de winter wel aanwezig in het park. De Zwarte kraai had weer 4 territoria, alhoewel één nest niet is gevonden. Bij de Ekster halveerde het aantal territoria tot 4. Bij de Gaai bleef het aantal territoria (3) gelijk.

De zeer zachte winter heeft de Winterkoning goed gedaan want de stand herstelde spectaculair van 2 naar 7 territoria. De Winterkoning staat daar bekend om. De Roodborst bleef op 2 territoria hangen, kennelijk is het park niet optimaal voor deze soort. De Heggenmus, net als beide vorige soorten een standvogel, was daarentegen weer goed vertegenwoordigd met 4 territoria. De Koolmees bleef stabiel met 6 territoria, terwijl de Pimpelmees met 3 territoria wat inleverde. De Staartmees is niet waargenomen en ook de Grote bonte specht had dit jaar geen territorium in het park. Mogelijk zijn er te weinig verzwakte bomen, omdat de meeste Essen enkele jaren geleden grotendeels zijn verwijderd vanwege de Essentaksterfte. Bij het kinderdagverblijf huisde sinds enkele jaren weer een Huismus.

 

Van de watervogels liet de Wilde eend  voor het eerst in 10 jaar een daling zien tot onder de 10 territoria. Dis is in lijn met de landelijke achteruitgang. De Kuifeend was er dit jaar niet, maar de Krakeend wel met 1 territorium. Van de 4 paar Grauwe ganzen werden dit jaar wel pulli gezien, evenals van het ene paar Nijganzen.

Meerkoet (6 territoria) en Fuut (2 territoria) bleven in aantal gelijk. Ook van het Waterhoen werd weer een territorium vastgesteld.

Aanbeveling

Maaien van riet en bloemrijk grasland in de broedtijd zou voorkomen moeten worden. Vóór het begin van het broedseizoen zou al bepaald moeten zijn welke (kleine) plekken van het bloemrijke grasland gemaaid gaan worden. Daar moet dan minstens één extra maaibeurt komen om te voorkomen dat er vogels gaan broeden, zoals afgelopen jaar 1 Sprinkhaanzanger en 2 Bosrietzangers deden. Ook het breed uitmaaien van de oever aan de Lage Vaart (eind juni) moet eerder of later gebeuren, maar niet midden in de broedtijd. Zo is ook begin juli een groot deel van de rietoever van de Havenkom (grenzend aan het Meridiaanpark) gemaaid, wat niet eerder gebeurd is midden in de broedtijd. Dit maaibeleid moet zich natuurlijk niet beperken tot het Meridiaanpark, maar dient te gelden voor de gehele Gemeente Almere. Het is jarenlang goed gegaan, maar nu sluipt het maaien tijdens het broedseizoen er weer in. Ook andere vogelsoorten hebben hiervan te lijden, met name Meerkoet en Fuut worden verstoord.

Tabel 1. Aantal territoria van vogels per jaar

Soort200520062007200820092010201120122013201420152016201720182019202020212022
Fuut233245433343422122
Knobbelzwaan--------------11--
Grauwe gans-------2--11513264
Nijlgans------------1-1--1
Krakeend--1111---------131
Wilde eend88126789101111111112101011128
Soepeend (tamme eend)-21-1111211-211-11
Kuifeend---12113112123111-
Sperwer---------1--11----
Waterral-------------1----
Waterhoen-11-11-2----211111
Meerkoet375576555654568867
Houtduif71491481211136101198111011711
Turkse tortel-12111112-----1225
Zomertortel11----------------
Koekoek11-111111111111111
Ransuil----------1--1111-
Groene specht ---------1--------
Grote bonte specht-12111-1--2121--1-
Witte kwikstaart----------2-------
Winterkoning2-64322458871047727
Heggenmus332342-1231111-434
Roodborst234333224448542222
Nachtegaal----1-----------1-
Blauwborst311122232211111123
Roodborsttapuit------------1-----
Merel1079111011896788642444
Zanglijster2123--1--12-----22
Cetti’s zanger-----------------1
Sprinkhaanzanger3--11111-1-22---45
Rietzanger----3---1-------43
Bosrietzanger59721271068910712611141214
Kleine karekiet262826182225192114201515132316241527
Spotvogel32222--1---------1
Braamsluiper----------------1-
Grasmus941-324444-2112353
Tuinfluiter97654113312---2223
Zwartkop977487787977757111110
Tjiftjaf634578796887767101113
Fitis1477684432--------1
Staartmees-1---111-11111111-
Pimpelmees242333454652333553
Koolmees668456469654466566
Boomkruiper----------12123464
Gaai-21211122222222233
Ekster465223454586657784
Kauw-------------12---
Zwarte kraai323545333356655444
Huismus------3112---11--1
Vink554334326355323321
Groenling32333563333111---1
Putter5----21131---2121-
Kneu------111----2121-
Appelvink---------11--1----
Rietgors2223322333-2122212
Aantal vogelsoorten293231313534333732343230343735333938
Aantal territoria158151148125151143134150134148143129139129134158162174

 

Zie ook de oudere verslagen